Blog - Geheimschrift, maar dan net even anders (Lotte de Bitter)
Het nieuwe jaar is nog maar net van start gegaan, maar er is alweer meteen een dag om bij stil te staan! Op 4 januari is het namelijk de geboortedag van Louis Braille, de uitvinder van het brailleschrift. Daarom is Wereld Braille Dag in het leven geroepen, een dag waarop het belang en de betekenis van braille een beetje extra onder de aandacht wordt gebracht. Ik zie braille als een soort ‘geheimtaal’, een manier van communiceren die niet veel mensen beheersen. In deze blog lees je alles over het ontstaan van braille, manieren waarop braille gebruikt wordt en mijn ervaringen met deze tijdloze manier van lezen en schrijven.
Een klein lesje geschiedenis
De Fransman Louis Braille leefde van 1809-1852. Helaas voor hem werd hij op vierjarige leeftijd blind door een ongeluk in de zadelmakerij van zijn vader. De jaren na zijn ongeluk was Louis druk met het bedenken, ontwikkelen en perfectioneren van een reliëfschrift waardoor hij (en anderen) toch konden lezen en schrijven. In 1829 was het dan eindelijk zo ver: de braillemethode van Louis werd in gebruik genomen in het Parijse blindeninstituut waar hij verbleef. Een historisch moment, want zoiets was er nog niet eerder. Lang kon Louis niet van zijn uitvinding genieten, in 1852 overleed hij aan de gevolgen van tuberculose. Het duurde echter nog een eeuw voordat braille ook in Nederland en België de standaard werd. Het Nederlandse braille valt wel onder het ‘United International Braille’, waaronder de meeste wereldwijde brailleschriften vallen. Het ‘United International Braille’ werd vastgelegd tijdens een internationaal congres in 1878, met als belangrijkste doel het creëren van samenhang en overeenstemming tussen de verschillende brailleschriften wereldwijd.
Oefenen, oefenen, oefenen!
Het aanleren van nieuwe dingen kost altijd veel tijd, en eigenlijk is dat bij braille niet anders. Een extra obstakel is dat het ‘je ook nog in de vingers moet zitten’, zowel letterlijk als figuurlijk. Wanneer je veel eelt op je vingertoppen hebt of je vingergevoeligheid minder is, is het moeilijker om braille te leren. Waar je bij een nieuwe taal vaak begint met het leren van simpele woordjes en uitspraak van klanken, begin je bij braille met het leren van letters. Het klinkt heel suf en simpel, maar het is wel nodig. Elke keer leer je steeds meer letters, tot je uiteindelijk het hele alfabet kan voelen. Daarna komen de leestekens en accentletters, gevolgd door korte zinnetjes. Bij mij zat die vingergevoeligheid wel goed, evenals mijn geheugen. Ik kon op een gekke manier verbanden zien tussen de letter in braille en de ‘echte’ letter, dus binnen no-time had ik me door de basis heen geworsteld. Tijd voor het echte werk!
Braille: nuttig, veelzijdig, en misschien ook een klein beetje modern?
Hoewel ik er niet blij mee ben dat ik het heb moeten leren – natuurlijk wil ik ook gewoon kunnen lezen – voel ik me wel een beetje cool wanneer ik vertel dat ik braille kan lezen. Het is toch net alsof je een taal kent die maar een heel klein deel van de wereldbevolking beheerst, wat het bijna een exotische uitstraling geeft. Daarnaast is braille zowel stokoud als heel modern. Ik heb een braille typemachine waarop ik labels kan maken voor kruidenpotjes en mappen, maar waarop ik ook nog echte brieven en kaarten kan schrijven. Je moet er wat kracht voor zetten, maar uiteindelijk rolt er dan toch echt een brief uit. Iets sneller werkt het toch met een braille leesregel, mijn slechtziende vrienden liefkozen mij dan ook als de ‘braille race-egel'. De leesregel hang je aan je computer, waardoor datgene wat op je beeldscherm staat wordt omgezet in brailleschrift. Dit is fijn voor wanneer je teksten leest in een andere taal of op zoek bent naar een specifieke spelfout. Het is wel redelijk intensief, dus na een tijdje zijn m’n vingers er wel echt moe van.
Braille binnens- en buitenshuis
Via een speciale bibliotheekservice is het mogelijk om leesboeken om te laten zetten in braille. Ideaal, maar het betekent wel dat je ontzettend veel plek moet hebben. Een gemiddeld boek beslaat zo’n 20-30 banden. Ik heb dit twee keer gedaan, maar zag hier toch snel vanaf. Voor mij liever een luisterboek.
Buiten je voordeur kan je braille tegen komen in liften, in het openbaar vervoer en zelfs in het vliegtuig. Zo hebben veel airlines een boekje met de veiligheidsinstructies in braille en een reliëfplattegrond van het vliegtuig. Dan weet je in ieder geval hoe je veilig het vliegtuig uitkomt. Voor de muzikale blinden en slechtzienden is het heel erg moeilijk om noten te lezen wanneer zij deze niet kunnen zien. Om hen te helpen is er muziekbraille uitgevonden, wat het mogelijk maakt de juiste noot en toonhoogte te kunnen lezen. Ik heb hier zelf totaal geen aanleg voor, maar ik ken wel mensen die hier gebruik van maken. Brailleschrift vind je verder terug op medicijnen, zo weet ik zeker dat ik het goede doosje uit de kast pak. Op verpakkingen van eten en drinken staat het helaas nog niet, maar ik hoop echt dat dat in de toekomst nog wel gaat gebeuren.
Zo zie je dat braille op allerlei manieren terugkomt in de maatschappij, en wordt het ook steeds meer toegepast. De NS kwam dit jaar bijvoorbeeld met dubbeldekkers waar op de trapleuning in braille staat welke coupé het is en of dit een stilteruimte is of niet. Zelf gebruik ik braille vooral om potjes met kruiden te vinden en tijdens werk, maar ik vind het wel heel mooi om te zien dat braille, hoe oud het ook is, nog steeds met z’n tijd meegaat.
Lotte is slechtziend en werkt als communicatiemedewerker bij het muZIEum.
